Na styku trzech województw (Byczyną, Bolesławiec)

W Byczy­nie mia­łem oka­zję być już dwa razy, ale to takie miej­sce, do któ­re­go chce się wra­cać (podob­no dru­gie takie to Chełm­no, ale nie­ste­ty nie mia­łem jesz­cze oka­zji go zoba­czyć). O tym mia­stecz­ku już pisa­łem jakiś czas temu.

Z Kali­sza na połu­dnie pro­wa­dzi dro­ga woje­wódz­ka numer 450. Dro­ga for­mal­nie łączy Kalisz z Wie­ru­szo­wem, ale w rze­czy­wi­sto­ści cią­gnie się jesz­cze kil­ka kilo­me­trów dalej i za Opa­to­wem łączy się z dro­gą kra­jo­wą numer 11 bie­gną­cą w kie­run­ku Ślą­ska. Tak więc ta dro­ga w więk­szo­ści prze­bie­ga przez woje­wódz­two wiel­ko­pol­skie, ale na pew­nym odcin­ku prze­ci­na tak­że woje­wódz­two Łódz­kie (w koń­cu Wie­ru­szów jest w woj. łódz­kim). Nato­miast kil­ka kilo­me­trów od miej­sca, gdzie ta dro­ga krzy­żu­je się z dro­gą kra­jo­wą, roz­po­czy­na się woje­wódz­two opol­skie. W tym rejo­nie jest kil­ka cie­ka­wych miejsc, nawet jeśli na pierw­szy rzut oka wyglą­da odpychająco.

Byczy­ną znaj­du­je się w woje­wódz­twie opol­skim, wła­ści­wie na gra­ni­cy Opolsz­czy­zny z Wiel­ko­pol­ską. Ale kil­ka kilo­me­trów wcze­śniej, za Wie­ru­szo­wem, znaj­du­je się miej­sco­wość Świę­ty Roch, a w niej zabyt­ko­wy drew­nia­ny kościół p.w. św. Rocha. Wokół kościo­ła znaj­du­je się cmen­tarz, a na nim potęż­ne drzewa.

Kościół św. Rocha w miej­sco­wo­ści Św. Roch nie­opo­dal Wieruszowa

O Byczy­nie trud­no coś wię­cej napi­sać. Moż­na przez kil­ka­dzie­siąt minut powę­dro­wać po byczyń­skiej sta­rów­ce (zupeł­nie auten­tycz­nej), oto­czo­nej impo­nu­ją­cy­mi śre­dnio­wiecz­ny­mi mura­mi. Od mojej ostat­niej wizy­ty w mia­stecz­ku pół­to­ra roku temu nic się wła­ści­wie nie zmie­ni­ło, poza tym, że z racji epi­de­mii wszyst­ko jest wła­ści­wie w tej chwi­li zamknię­te. Nie­mniej jed­nak cały czas robi spo­re wrażenie.

W tym samym cza­sie, w któ­rym odkry­łem Byczy­nę, dowie­dzia­łem się tak­że o znaj­du­ją­cym się nie­opo­dal Bole­sław­cu (nad Pro­sną, w odróż­nie­niu od bar­dziej zna­ne­go Bole­sław­ca w woj. dol­no­ślą­skim). Aby doje­chać do Bole­sław­ca, nale­ży jesz­cze w woje­wódz­twie wiel­ko­pol­skim zje­chać z dro­gi kra­jo­wej numer 11 (nie­opo­dal miej­sca, w któ­rym do tej dro­gi docho­dzi DW 450) i poje­chać na wschód. Po dro­dze mija się Pro­snę, któ­ra wła­ści­wie sta­no­wi gra­ni­cę pomię­dzy woje­wódz­twa­mi wiel­ko­pol­skim i łódz­kim. Sam Bole­sła­wiec poło­żo­ny jest już w woje­wódz­twie łódzkim.

Tak ta dro­ga powin­na wyglą­dać przy­naj­mniej zazwy­czaj; obec­nie z powo­du remontu/budowy mostu na Pro­śnie, naj­prost­sza dro­ga jest zamknię­ta dla ruchu i trze­ba jechać tra­są okrężną.

W Bole­sław­cu znaj­du­je się inna zabyt­ko­wa śre­dnio­wiecz­na atrak­cja, tj. basz­ta wznie­sio­na przez Kazi­mie­rza Wiel­kie­go. W śre­dnio­wie­czu był to ele­ment for­ty­fi­ka­cji posa­do­wio­nych na gra­ni­cach ówcze­snej Pol­ski. W Wiel­ko­pol­sce nie ma wie­lu tego rodza­ju zabyt­ków. Podob­na Basz­ta znaj­du­je się też w Ostrzeszowie.

Pod­su­mo­wa­niem wyciecz­ki była krót­ka wizy­ta w Kęp­nie i w Ostrze­szo­wie. W Kęp­nie do cie­ka­wych zabyt­ków nale­ży zam­ko­wa pocz­ta i ruiny syna­go­gi (ruiny – nie­ste­ty). W Ostrze­szo­wie, poza wspo­mnia­ną basz­tą, wart zoba­cze­nia jest tak­że kościół farny.

Nie była to może naj­cie­kaw­sza z moich wycie­czek, ale trud­no wymy­ślić coś lep­sze­go w cza­sach pan­de­mii, gdy wszyst­kie atrak­cje są pozamykane.

Puszcza Pyzdrska – cz. I

Tytuł wpi­su zawie­ra dopi­sek „część I”, cho­ciaż nie wiem, czy będzie kolej­na, ani kiedy.

Pusz­cza Pyz­dr­ska jest dla mnie tema­tem, do któ­re­go zabie­ram się już od kil­ku lat i cią­gle mam poczu­cie nie­do­sy­tu. Nadal wiem o niej bar­dzo nie­wie­le, cho­ciaż ostat­nio moja wie­dza odro­bi­nę się zwięk­szy­ła za spra­wą odpo­wied­niej książ­ki. Pro­blem z Pusz­czą pole­ga na tym, że jest tere­nem sto­sun­ko­wo roz­le­głym, sła­bo zba­da­nym, trud­no dostęp­nym; nie uda­ło mi się też zna­leźć porząd­nej mapy. I jeśli ktoś chce „jechać do Pusz­czy Pyz­dr­skiej” to od raz ma pro­blem, bo tak napraw­dę nie wia­do­mo, dokąd jechać, któ­ry wyci­nek chce zoba­czyć. Myślę, że opty­mal­nym roz­wią­za­niem było­by ją zwie­dzać na rowe­rze, cho­ciaż dla mnie jest to na razie marze­nie nie­osią­gal­ne, bo musiał­bym ten rower jakoś zata­chać, a nie mam jak.

Okre­śle­nie „Pusz­cza” jest tro­chę na wyrost, ponie­waż na pew­no nie jest to praw­dzi­wa pusz­cza w zna­cze­niu przy­rod­ni­czym. Lasy na tym tere­nie są roz­le­głe, ale poszat­ko­wa­ne; nie ma też co ukry­wać, że od stro­ny walo­rów przy­rod­ni­czych nie są zbyt atrak­cyj­ne (sosny-zapał­ki), ale wyni­ka to z warun­ków gle­bo­wych. O tym też dowie­dzia­łem się z książ­ki (biblio­gra­fia poniżej).

Pusz­cza bie­rze swą nazwę od Pyzdr, małe­go mia­stecz­ka w cen­tral­nej Wiel­ko­pol­sce, ze śre­dnio­wiecz­nym rodo­wo­dem. Mia­stecz­ko jest małe, ale uro­kli­we. W prze­ci­wień­stwie do wie­lu podob­nych mia­ste­czek, wspa­nia­ło­myśl­nie nie zosta­ło prze­rżnię­te dro­gą kra­jo­wą albo auto­stra­dą (patrz pato­lo­gicz­ne przy­kła­dy z Mało­pol­ski, o czym już kie­dyś pisa­łem). W dodat­ku na Ryn­ku jest peł­no drzew. Moda na zamie­nia­nie mało­mia­stecz­ko­wych ryn­ków w beto­no­we kle­pi­ska tutaj jakoś nie dotar­ła (por. histo­rię ze Sta­wi­szy­na, mia­stecz­ka na połu­dnio­wym krań­cu Puszczy).

Pusz­cza Pyz­dr­ska to teren na pery­fe­riach powia­tu wrze­siń­skie­go, ple­szew­skie­go, koniń­skie­go i kali­skie­go. Jej pół­noc­na gra­ni­ca wyzna­czo­na jest przez War­tę, a zachod­nia przez Pro­snę (nie­opo­dal Pyzdr Pro­sna wpa­da do War­ty). Połu­dnio­we gra­ni­ce znaj­du­ją się na pół­noc od Kali­sza, w oko­li­cach wła­śnie Sta­wi­szy­na i Zbier­ska. Ze wschod­nią gra­ni­cą jest trud­niej, ale mniej wię­cej jest nią dro­ga kra­jo­wa nr 25 Kalisz-Konin. Więk­sze ośrod­ki to Pyz­dry, Chocz, Gizał­ki, Gro­dziec, Zagó­rów. Teren pokry­ty jest lasa­mi, mokra­dła­mi, polami.

Te tere­ny, dzi­siaj moc­no wylud­nio­ne, przez kil­ka­set lat były obsza­rem osad­nic­twa „olę­der­skie­go”, tj. były zasie­dla­ne przez przy­by­szów z Euro­py Zachod­niej (z dzi­siej­szych Nie­miec, Holan­dii). Osad­ni­cy osie­dla­li się w I Rzecz­po­spo­li­tej mię­dzy inny­mi ze wzglę­du na swo­bo­dy wyzna­nio­we, cho­ciaż jest to spra­wa bar­dziej skom­pli­ko­wa­na. Stąd do dzi­siaj w lasach Pusz­czy moż­na odna­leźć sta­re cmen­ta­rze, na któ­rych znaj­du­ją się nagrob­ki z napi­sa­mi po nie­miec­ku. Osad­ni­cy przy­wo­zi­li na zie­mie pol­skie nowe tech­ni­ki rol­nic­twa i zwy­cza­je. Przez poko­le­nia współ­eg­zy­sto­wa­li z lud­no­ścią polską.

Póź­niej nastą­pi­ło mniej wię­cej to, co w Beski­dzie Niskim. Po II woj­nie świa­to­wej posta­no­wio­no się pozbyć „ele­men­tu nie­pew­ne­go”. Tak więc podob­nie jak Beskid Niski, Pusz­cza Pyz­dr­ska spo­wi­ta jest deli­kat­ną mgieł­ką tajem­ni­czo­ści. Pery­fe­ryj­ność tych tere­nów spra­wia, że Pusz­cza leży zde­cy­do­wa­nie poza szla­ka­mi kra­jo­znaw­czy­mi, cho­ciaż są w niej cie­ka­we miejsca.

Już kil­ka razy pró­bo­wa­łem zwie­dzać Pusz­czę; ze sła­by­mi rezul­ta­ta­mi, bo nigdy nie wia­do­mo, gdzie tak napraw­dę jechać. Parę dni temu posta­no­wi­łem poje­chać w kie­run­ku jej pół­noc­nych krań­ców, omi­ja­jąc wła­ści­wie część leśną.

Jecha­łem dro­gą woje­wódz­ką z Kali­sza w kie­run­ku Wrze­śni. Na począt­ku zatrzy­ma­łem się na kil­ka minut w Cho­czu. Wie­le razy prze­jeż­dża­łem przez tę wieś, tym razem posta­no­wi­łem poświę­cić jej 15 minut i przejść się po tam­tej­szym rynku.

Dalej poje­cha­łem na pół­noc. Ze wzglę­du na poczu­cie lokal­ne­go patrio­ty­zmu, posta­no­wi­łem tro­chę lepiej poznać Pro­snę. Nie wiem, gdzie się zaczy­na, ale teraz przy­naj­mniej już wiem, gdzie się koń­czy. Ucho­dzi do War­ty w oko­li­cach Pyzdr. Jest to miej­sce war­te odwie­dze­nia ze wzglę­dów przy­rod­ni­czych. Spo­tka­łem tam nawet jelenie.

Z poczu­cia obo­wiąz­ku na chwi­lę wstą­pi­łem do Pyzdr. Kil­ka lat temu zwie­dzi­łem je dogłęb­nie (cał­kiem cie­ka­we jest muzeum znaj­du­ją­ce się w budyn­ku daw­ne­go klasz­to­ru). Teraz tyl­ko się prze­sze­dłem po cen­trum mia­stecz­ka. Drze­wa na ryn­ku nadal są, moż­na jechać dalej.

W koń­cu musia­łem zje­chać z głów­nej dro­gi w kie­run­ku wła­ści­wej Pusz­czy. Uda­łem się w kie­run­ku Wrąb­czyń­skich Holen­drów. Obec­nie wieś niczym się nie wyróż­nia i pew­nie nie zwró­cił­bym na nią uwa­gi, gdy­bym wcze­śniej nie czy­tał o osad­nic­twie na tych tere­nach. Znaj­du­je się w niej kapli­ca, w daw­nym zbo­rze ewan­ge­lic­kim. Wyglą­da zupeł­nie ina­czej, niż kato­lic­kie kościo­ły drew­nia­ne – ude­rza pro­sto­tą. Wła­ści­wie nie wyglą­da jak kościół. Tro­chę przy­po­mi­na szko­łę z „Ani z Zie­lo­ne­go Wzgórza”. 

Kościół poewan­ge­lic­ki we Wrąb­czyń­skich Holen­drach. Zwra­ca uwa­gę jego prostota.

Póź­niej posta­no­wi­łem udać się w kie­run­ku mokra­deł poło­żo­nych nad brze­giem War­ty, obję­tych Nad­war­ciań­skim Par­kiem Kra­jo­bra­zo­wym. Jeśli ktoś ma dużo cza­su, mógł­by tam wędro­wać bar­dzo dłu­go, bo teren jest roz­le­gły i przy­rod­ni­czo uroz­ma­ico­ny: jest rze­ka, łąki, pola, mokra­dła itd. Ja wybra­łem się szla­kiem tury­stycz­nym czer­wo­nym od stro­ny Wrąb­czyń­skich Holen­drów w kie­run­ku Lądu. Z bra­ku czas nie dosze­dłem do Lądu, bo wyma­ga­ło­by to znacz­nie dal­szej wędrówki.

Roz­le­wi­ska nad War­tą widzia­ne od stro­ny Cią­że­nia (czy­li po prze­ciw­nej stro­nie War­ty niż jest poło­żo­na Pusz­cza Pyz­dr­ska). Zdję­cie wyko­na­ne w mar­cu 2017 roku.

Następ­nym razem chciał­bym zwie­dzić Pusz­czę bli­żej jej środka.


Zobacz także więcej zdjęć

Zapo­mnia­ne cmen­ta­rze w Pusz­czy Pyzdrskiej

Pocy­ster­ski zespół klasz­tor­ny w Lądzie

Wię­cej zdjęć Pyzdr

Linki:

Literatura:

Półwysep Helski

Rok temu jesie­nią byłem na wyciecz­ce w Trój­mie­ście. O ile w górach byłem nie raz, o tyle wybrze­ża zupeł­nie nie znam. Od daw­na mia­łem ocho­tę poje­chać nad morze. W Trój­mie­ście byłem wie­le lat temu i to tyl­ko przez chwi­lę, prze­jaz­dem, nicze­go wła­ści­wie nie widziałem.

Na wyciecz­kę poje­cha­łem pocią­giem, bo chcia­łem się poczuć jak w moich mniej­szych i więk­szych podró­żach w cza­sie studiów.

Wyjazd był uda­ny, ale i tak mam wra­że­nie, że wszyst­ko widzia­łem tyl­ko powierz­chow­nie, bo nie było cza­su na wię­cej zwie­dza­nia. Po takim wyjeź­dzie mam jesz­cze więk­szą ocho­tę zno­wu tam poje­chać. Żału­ję, że w Gdań­sku byłem tyl­ko jeden dzień. Nato­miast spo­śród miast naj­bar­dziej podo­ba­ła mi się Gdynia.

Poje­cha­łem pocią­giem na Pół­wy­sep Hel­ski. Przy­ro­da nad Bał­ty­kiem zimą jest chy­ba jesz­cze pięk­niej­sza niż o innych porach roku. W dodat­ku nie jest wca­le tak zim­no (cho­ciaż jest wiatr), no i powie­trze jest czy­ste. Żału­ję, że byłem tam tyl­ko kil­ka godzin.

Zdję­cia z grud­nia 2019 roku.


W tym roku tak­że pla­no­wa­łem na prze­ło­mie listo­pa­da i grud­nia poje­chać do Trój­miast, mia­łem już nawet zare­zer­wo­wa­ne wszyst­kie noc­le­gi. Nie­ste­ty epi­de­mia spra­wi­ła, że musia­łem wszyst­ko odwo­łać. Pozo­sta­ło mi spę­dzić urlop w domu.

Reaktywacja

To już kolej­na reak­ty­wa­cja tej stro­ny; jak widać, jesz­cze się jakoś trzyma.

Tym razem koniecz­na była nawet zmia­na adre­su (obec­ny: www.silvarerum.eu – doro­bi­łem się wła­snej dome­ny). Stro­na przez bli­sko rok była nie­do­stęp­na, ponie­waż w listo­pa­dzie 2019 roku został zli­kwi­do­wa­ny dotych­cza­so­wy dostaw­ca hostin­gu (boo.pl), na któ­rym trzy­ma­łem stro­nę inter­ne­to­wą przez ponad 10 lat. Potem nie mia­łem cza­su zająć się nowym hostin­giem. W dodat­ku, od kil­ku już lat nie sie­dzę już w two­rze­niu stron inter­ne­to­wych, więc nie ma co ukry­wać, że wysze­dłem z wpra­wy, a zro­bie­nie cze­go­kol­wiek ambit­niej­sze­go prze­kra­cza­ło moje moż­li­wo­ści. Jed­nak po roku uda­ło mi się wygo­spo­da­ro­wać tro­chę cza­su, aby posta­wić stro­nę na nowo. Ku moje­mu zdzi­wie­niu, nawet mi się to udało.

Plu­sem nowe­go hostin­gu jest to, że ma o wie­le wię­cej miej­sca (pamię­ci) i teraz będę mógł wrzu­cać zdję­cia do oporu.

Na stro­nie pew­nie nie będzie już żad­nych dłuż­szych wpi­sów, bo nie chcę nic pisać. Wystar­cza­ją­co jest dużo bzdur w inter­ne­cie. Ale od cza­su do cza­su będę tu wrzu­cać zdję­cia – tego mi naj­bar­dziej bra­ko­wa­ło. Może będę dzie­lił się krót­ki­mi rela­cja­mi z wycie­czek, któ­re lubię jesz­cze bardziej.

Stro­na cały czas jest w fazie „migra­cji”. Przez pewien czas mogą wystę­po­wać pro­ble­my tech­nicz­ne. Moż­li­we, że sta­re lin­ki nie dzia­ła­ją. Będę pra­co­wać nad nowym wyglądem.

W razie pro­ble­mów lub uwag pro­szę o kon­takt za pośred­nic­twem for­mu­la­rza kon­tak­to­we­go albo przez komen­ta­rze pod postami.

Martwa natura z książkami.
Mar­twa natu­ra z książ­ka­mi autor­stwa nie­zna­ne­go mistrza holen­der­skie­go (ok. 1628).