Kraków to może trochę nudny temat, nie raz już o nim pisałem. Jednak już sam Wawel jest takim miejscem, gdzie trzeba wracać i za każdym razem zobaczy się coś innego. A gdy ten Wawel jest zupełnie pusty, to jest jeszcze lepiej.
Opustoszały Kraków
Tak się stało, że po półtorarocznej przerwie znowu musiałem pojechać do Krakowa. Pandemia sprawiła, że miasto jest zupełnie inne i wygląda trochę jak makieta. Szkoda, że zawsze nie jest tak pusto.
Była sobota, od rana był mróz, spadły 2 cm śniegu.
Tymczasem wieczorem
Dawniej
Wieczorem w Krakowie

Gołuchów zimą
Złośliwi mówią, że główną atrakcją Kalisza jest Gołuchów, chociaż nie znajduje się w Kaliszu, tylko kilka kilometrów dalej, w dodatku w powiecie pleszewskim. Gołuchów to las, zalew, plaża, ale przede wszystkim zabytkowy pałac z rozległym parkiem i arboretum. No i dodatkowe atrakcje, jak muzeum leśnictwa czy zagroda zwierząt: żubry, daniele, dziki itd.
Jakby się dobrze zastanowić, to w okolicach Kalisza są jeszcze inne warte zobaczenia pałace (Lewków, Dobrzyca), ale Gołuchów jest najlepiej znany. Znajduje się pod opieką Muzeum Narodowego w Poznaniu. W samym pałacu znajdują się wartościowe zbiory, jak choćby kolekcja antycznych greckich waz.
Była to siedziba rodowa któregoś z arystokratycznych polskich rodów, ale prawdę mówiąc, ja się nie wyznaję na tych wszystkich genealogiach. Wiem tylko, że właściciele Gołuchowa byli skoligaceni m.in. z właścicielami Kórnika; nie przypadkowo także obok obu tych pałaców znajduje się arboretum.
W Gołuchowie byłem nie raz, ale za to pierwszy raz zimą i to w dodatku w czasie, gdy powoli się ściemniało. Otoczenie pałacu zimą jest równie malownicze, jak latem. Szkoda tylko, że nie było śniegu. Ale pewnie jeszcze tam wrócę.

Gołuchów latem: Do Gołuchowa – lipiec 2011
Zima i śnieg
Na przełomie lutego i stycznia można powiedzieć, że wreszcie pojawiła się zima. Temperatury znacznie spadły i spadł śnieg. Nie wiadomo, na jak długo, więc trzeba te okoliczności przyrody uwiecznić na zdjęciach.
Kalisz wieczorem
Wreszcie zima
Pomimo wszystkich klęsk które przyniósł rok 2020, pogodowo nie było aż tak źle, jak w latach poprzednich. Przede wszystkim nie było takiej strasznej suszy, jak w kilku wcześniejszych latach. Wiosną i latem padał deszcz. Na łąkach pojawiły się kwiaty. Poza tym, nie było też takich wielkich upałów jak w kilku poprzednich latach i nie były aż tak intensywne.

Zima zapowiadała się bylejak, czyli tak, jak od jakiś kilku lat. Czytałem, że ostatnio śnieg na Święta Bożego Narodzenia był 2012 roku. Jest to całkiem możliwe. Zimy są ostatnio krótkie, suche i łagodne. Nie ma wielkich mrozów. Podobnie w tym roku, jeszcze w grudniu cały czas temperatura była dodatnia, sporadycznie spadała poniżej 0. Pierwszy raz mi się zdarzyło, żebym w grudniu, w trakcie urlopu, jeździł na rowerze – było kilka stopni ciepła i pogoda to umożliwiała.
Od kilku już lat prawdziwie zimowa pogoda przychodzi dopiero na początku nowego roku. Tak było również w tym roku. Ale nie tylko jest mróz, ale również nawet spadł śnieg. Niewiele, ale zawsze coś. Można było zrobić kilka zdjęć.
A podobno tej nocy ma przyjść „bestia ze wschodu”, czyli temperatura ma spaść do minus kilkunastu stopni poniżej zera. Teraz robi to na nas wrażenie. Ale pamiętam, jak jeszcze w czasach licealnych temperatura w stylu ‑20 nie była niczym nadzwyczajnym.
Zima w poprzednich latach:
Wreszcie na koniec:
w czeluściach komputera znalazłem kilka zdjęć zimy z 2012 roku.

Wspomnienie z Rogalina

Rogalin znajduje się pod Poznaniem. Pałac był siedzibą rodową Raczyńskich. Więcej na jego temat można znaleźć na stronie internetowej muzeum, które nim obecnie zarządza. Nieopodal znajduje się także pałac w Kórniku, o bardzo ciekawej architekturze i pięknym ogrodzie wokół. Niestety zwiedzanie temu pałacu kojarzy mi się głównie z muzealnymi kapciami, których zakładanie jest traumą na całe życie.
W środku rogalińskiego pałacu nigdy nie byłem. Ale warte zobaczenia są tereny wokół niego, między innymi barokowy ogród. Jest tam pięknie o każdej porze roku. Byłem tam zarówno latem, jak i późną jesienią. Te zdjęcia zrobiłem w listopadzie 2020 roku; jesień była już zaawansowana. Z powodu epidemii wokół było zupełnie pusto, choć była to sobota.
Ciekawy jest nie tylko sam ogród pałacowy. Paręset metrów za nim znajdują się rogalińskie dęby. Warto także zejść nad rozlewiska Warty i malownicze starorzecze.
Zimą w lesie
Wbrew pozorom zima jest bardzo dobrym okresem na wycieczki. Jest duża zaleta – nie jest gorąco. Krajobraz jest zamglony, widoczność jest gorsza, kolory stają się bardzo stonowane. Można się dostać w miejsca, które normalnie są zarośnięte.
Zobacz także wiosnę.
31.12 wieczorem

Na styku trzech województw (Byczyną, Bolesławiec)
W Byczynie miałem okazję być już dwa razy, ale to takie miejsce, do którego chce się wracać (podobno drugie takie to Chełmno, ale niestety nie miałem jeszcze okazji go zobaczyć). O tym miasteczku już pisałem jakiś czas temu.
Z Kalisza na południe prowadzi droga wojewódzka numer 450. Droga formalnie łączy Kalisz z Wieruszowem, ale w rzeczywistości ciągnie się jeszcze kilka kilometrów dalej i za Opatowem łączy się z drogą krajową numer 11 biegnącą w kierunku Śląska. Tak więc ta droga w większości przebiega przez województwo wielkopolskie, ale na pewnym odcinku przecina także województwo Łódzkie (w końcu Wieruszów jest w woj. łódzkim). Natomiast kilka kilometrów od miejsca, gdzie ta droga krzyżuje się z drogą krajową, rozpoczyna się województwo opolskie. W tym rejonie jest kilka ciekawych miejsc, nawet jeśli na pierwszy rzut oka wygląda odpychająco.
Byczyną znajduje się w województwie opolskim, właściwie na granicy Opolszczyzny z Wielkopolską. Ale kilka kilometrów wcześniej, za Wieruszowem, znajduje się miejscowość Święty Roch, a w niej zabytkowy drewniany kościół p.w. św. Rocha. Wokół kościoła znajduje się cmentarz, a na nim potężne drzewa.

O Byczynie trudno coś więcej napisać. Można przez kilkadziesiąt minut powędrować po byczyńskiej starówce (zupełnie autentycznej), otoczonej imponującymi średniowiecznymi murami. Od mojej ostatniej wizyty w miasteczku półtora roku temu nic się właściwie nie zmieniło, poza tym, że z racji epidemii wszystko jest właściwie w tej chwili zamknięte. Niemniej jednak cały czas robi spore wrażenie.
W tym samym czasie, w którym odkryłem Byczynę, dowiedziałem się także o znajdującym się nieopodal Bolesławcu (nad Prosną, w odróżnieniu od bardziej znanego Bolesławca w woj. dolnośląskim). Aby dojechać do Bolesławca, należy jeszcze w województwie wielkopolskim zjechać z drogi krajowej numer 11 (nieopodal miejsca, w którym do tej drogi dochodzi DW 450) i pojechać na wschód. Po drodze mija się Prosnę, która właściwie stanowi granicę pomiędzy województwami wielkopolskim i łódzkim. Sam Bolesławiec położony jest już w województwie łódzkim.
Tak ta droga powinna wyglądać przynajmniej zazwyczaj; obecnie z powodu remontu/budowy mostu na Prośnie, najprostsza droga jest zamknięta dla ruchu i trzeba jechać trasą okrężną.

W Bolesławcu znajduje się inna zabytkowa średniowieczna atrakcja, tj. baszta wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego. W średniowieczu był to element fortyfikacji posadowionych na granicach ówczesnej Polski. W Wielkopolsce nie ma wielu tego rodzaju zabytków. Podobna Baszta znajduje się też w Ostrzeszowie.
Podsumowaniem wycieczki była krótka wizyta w Kępnie i w Ostrzeszowie. W Kępnie do ciekawych zabytków należy zamkowa poczta i ruiny synagogi (ruiny – niestety). W Ostrzeszowie, poza wspomnianą basztą, wart zobaczenia jest także kościół farny.
Nie była to może najciekawsza z moich wycieczek, ale trudno wymyślić coś lepszego w czasach pandemii, gdy wszystkie atrakcje są pozamykane.
Puszcza Pyzdrska – cz. I



























Tytuł wpisu zawiera dopisek „część I”, chociaż nie wiem, czy będzie kolejna, ani kiedy.
Puszcza Pyzdrska jest dla mnie tematem, do którego zabieram się już od kilku lat i ciągle mam poczucie niedosytu. Nadal wiem o niej bardzo niewiele, chociaż ostatnio moja wiedza odrobinę się zwiększyła za sprawą odpowiedniej książki. Problem z Puszczą polega na tym, że jest terenem stosunkowo rozległym, słabo zbadanym, trudno dostępnym; nie udało mi się też znaleźć porządnej mapy. I jeśli ktoś chce „jechać do Puszczy Pyzdrskiej” to od raz ma problem, bo tak naprawdę nie wiadomo, dokąd jechać, który wycinek chce zobaczyć. Myślę, że optymalnym rozwiązaniem byłoby ją zwiedzać na rowerze, chociaż dla mnie jest to na razie marzenie nieosiągalne, bo musiałbym ten rower jakoś zatachać, a nie mam jak.
Określenie „Puszcza” jest trochę na wyrost, ponieważ na pewno nie jest to prawdziwa puszcza w znaczeniu przyrodniczym. Lasy na tym terenie są rozległe, ale poszatkowane; nie ma też co ukrywać, że od strony walorów przyrodniczych nie są zbyt atrakcyjne (sosny-zapałki), ale wynika to z warunków glebowych. O tym też dowiedziałem się z książki (bibliografia poniżej).
Puszcza bierze swą nazwę od Pyzdr, małego miasteczka w centralnej Wielkopolsce, ze średniowiecznym rodowodem. Miasteczko jest małe, ale urokliwe. W przeciwieństwie do wielu podobnych miasteczek, wspaniałomyślnie nie zostało przerżnięte drogą krajową albo autostradą (patrz patologiczne przykłady z Małopolski, o czym już kiedyś pisałem). W dodatku na Rynku jest pełno drzew. Moda na zamienianie małomiasteczkowych rynków w betonowe klepiska tutaj jakoś nie dotarła (por. historię ze Stawiszyna, miasteczka na południowym krańcu Puszczy).
Puszcza Pyzdrska to teren na peryferiach powiatu wrzesińskiego, pleszewskiego, konińskiego i kaliskiego. Jej północna granica wyznaczona jest przez Wartę, a zachodnia przez Prosnę (nieopodal Pyzdr Prosna wpada do Warty). Południowe granice znajdują się na północ od Kalisza, w okolicach właśnie Stawiszyna i Zbierska. Ze wschodnią granicą jest trudniej, ale mniej więcej jest nią droga krajowa nr 25 Kalisz-Konin. Większe ośrodki to Pyzdry, Chocz, Gizałki, Grodziec, Zagórów. Teren pokryty jest lasami, mokradłami, polami.
Aktualizacja 02.02.2025: wschodnią granicę Puszczy Pyzdrskiej stanowi raczej orientacyjnie bardziej na wschód położona droga wojewódzka numer 470 łącząca Kalisz z Turkiem. Jeszcze na wschód od tej drogi znajdują się ślady osadnictwa olęderskiego.
Te tereny, dzisiaj mocno wyludnione, przez kilkaset lat były obszarem osadnictwa „olęderskiego”, tj. były zasiedlane przez przybyszów z Europy Zachodniej (z dzisiejszych Niemiec, Holandii). Osadnicy osiedlali się w I Rzeczpospolitej między innymi ze względu na swobody wyznaniowe, chociaż jest to sprawa bardziej skomplikowana. Stąd do dzisiaj w lasach Puszczy można odnaleźć stare cmentarze, na których znajdują się nagrobki z napisami po niemiecku. Osadnicy przywozili na ziemie polskie nowe techniki rolnictwa i zwyczaje. Przez pokolenia współegzystowali z ludnością polską.
Później nastąpiło mniej więcej to, co w Beskidzie Niskim. Po II wojnie światowej postanowiono się pozbyć „elementu niepewnego”. Tak więc podobnie jak Beskid Niski, Puszcza Pyzdrska spowita jest delikatną mgiełką tajemniczości. Peryferyjność tych terenów sprawia, że Puszcza leży zdecydowanie poza szlakami krajoznawczymi, chociaż są w niej ciekawe miejsca.
Już kilka razy próbowałem zwiedzać Puszczę; ze słabymi rezultatami, bo nigdy nie wiadomo, gdzie tak naprawdę jechać. Parę dni temu postanowiłem pojechać w kierunku jej północnych krańców, omijając właściwie część leśną.
Jechałem drogą wojewódzką z Kalisza w kierunku Wrześni. Na początku zatrzymałem się na kilka minut w Choczu. Wiele razy przejeżdżałem przez tę wieś, tym razem postanowiłem poświęcić jej 15 minut i przejść się po tamtejszym rynku.
Dalej pojechałem na północ. Ze względu na poczucie lokalnego patriotyzmu, postanowiłem trochę lepiej poznać Prosnę. Nie wiem, gdzie się zaczyna, ale teraz przynajmniej już wiem, gdzie się kończy. Uchodzi do Warty w okolicach Pyzdr. Jest to miejsce warte odwiedzenia ze względów przyrodniczych. Spotkałem tam nawet jelenie.
Z poczucia obowiązku na chwilę wstąpiłem do Pyzdr. Kilka lat temu zwiedziłem je dogłębnie (całkiem ciekawe jest muzeum znajdujące się w budynku dawnego klasztoru). Teraz tylko się przeszedłem po centrum miasteczka. Drzewa na rynku nadal są, można jechać dalej.
W końcu musiałem zjechać z głównej drogi w kierunku właściwej Puszczy. Udałem się w kierunku Wrąbczyńskich Holendrów. Obecnie wieś niczym się nie wyróżnia i pewnie nie zwróciłbym na nią uwagi, gdybym wcześniej nie czytał o osadnictwie na tych terenach. Znajduje się w niej kaplica, w dawnym zborze ewangelickim. Wygląda zupełnie inaczej, niż katolickie kościoły drewniane – uderza prostotą. Właściwie nie wygląda jak kościół. Trochę przypomina szkołę z „Ani z Zielonego Wzgórza”.

Później postanowiłem udać się w kierunku mokradeł położonych nad brzegiem Warty, objętych Nadwarciańskim Parkiem Krajobrazowym. Jeśli ktoś ma dużo czasu, mógłby tam wędrować bardzo długo, bo teren jest rozległy i przyrodniczo urozmaicony: jest rzeka, łąki, pola, mokradła itd. Ja wybrałem się szlakiem turystycznym czerwonym od strony Wrąbczyńskich Holendrów w kierunku Lądu. Z braku czas nie doszedłem do Lądu, bo wymagałoby to znacznie dalszej wędrówki.

Następnym razem chciałbym zwiedzić Puszczę bliżej jej środka.
Zobacz także więcej zdjęć
Zapomniane cmentarze w Puszczy Pyzdrskiej
Pocysterski zespół klasztorny w Lądzie
Linki:
- Relacja z Orliny Dużej, opuszczonej wsi i sporo informacji o osadnictwie w okolicach Puszczy na blogu Lokalni Penetratorzy – https://lokalni-penetratorzy.blogspot.com/2020/01/orlina-duza.html
- Puszcza Pyzdrska – http://www.puszczapyzdrska.com
- Forum Gminy Gizałki „B” – https://bialobloty-grodziec-gizalki.blogspot.com
- Puszcza Pyzdrska – Otwarte Białobłoty – blog – https://bialobloty-bialobloty.blogspot.com
- Seminarium w Lądzie – http://wsdts.pl/
Literatura:
- P. Ander Puszcza Pyzdrska – reaktywacja pojęcia
- P. Anders (red.) Puszcza Pyzdrska – piękno do odkrycia, Poznań 2013.